Zaszczep się wiedzą. Poznaj działanie i skład szczepionki

5 września, 2016

Boimy się tego, czego nie znamy lub nie rozumiemy. Dlatego warto odszyfrować obco brzmiące nazwy, znajdujące się w opisanym na ulotce składzie szczepionek. Większość z nich to składniki naturalnie występujące w środowisku. Warto zaszczepić się tą wiedzą i przekonać, że nie ma powodów do obaw. Zanim jednak przejdziemy do analizy składników szczepionki, zastanówmy się chwilę nad jej działaniem.

Jak działa szczepionka?

Wyobraźmy sobie, że zmniejszamy się do mikroskopijnych rozmiarów i zostajemy bohaterami odcinka „Było sobie życie”. W momencie, kiedy organizm jest zdrowy i gotowy do rozpoczęcia ćwiczeń bojowych z odpowiednio zmodyfikowaną cząstką drobnoustroju (antygenem), podana zostaje szczepionka. Rozpoczynają się działania szkoleniowe, organizm uczy się jak postępować z wrogiem w postaci osłabionego wirusa czy bakterii, wytwarzając przeciwciała. Dzięki temu swoistemu szkoleniu, opracowana zostaje taktyka najszybszego pokonania zdrowotnego nieprzyjaciela i ograniczenia wszystkich możliwych strat. Strategia działania zostaje przez organizm zapamiętana poprzez wytworzone komórki pamięci. W przypadku prawdziwego ataku wroga – dzikiego drobnoustroju, organizm wie co robić, natychmiast przywołuje to, co zapamiętał i rozpoczyna proces produkcji. Dzięki temu zwalczy wroga, zanim ten zdąży się namnożyć i rozpocząć spustoszenie w postaci choroby, czy bardzo groźnych powikłań.

Co zawiera szczepionka?

Antygen – główny składnik szczepionki

Antygen jest najważniejszym składnikiem szczepionki, bo to on pobudza układ odpornościowy do produkcji przeciwciał i powstania komórek pamięci. W zależności od wirusów czy bakterii, przeciw którym opracowane są szczepionki, mamy do czynienia z 2 rodzajami szczepionek:

  1. Szczepionki żywe – zawierają żywe, osłabione drobnoustroje, które mogą się namnażać w organizmie, jednak nie wywołują choroby.
  2. Szczepionki nieżywe:
    – zawierające całe drobnoustroje, które zostały zabite w procesie produkcji przy pomocy substancji chemicznych, temperatury, czy promieniowania
    – zawierające fragmenty drobnoustrojów, np., szczepionki polisacharydowe lub skoniungowane.
    W szczepionkach polisacharydowych fragmenty drobnoustroju (polisacharydy) są puszczone „luzem”. Natomiast w szczepionkach skoniugowanych polisacharydy są połączone z białkiem. Ta wydawałoby się niewielka różnica, ma ogromne znaczenie, dla wytworzenia właściwej odpowiedzi odpornościowej u małych dzieci (do 5. roku życia), u których szczepionki pozbawione białka, czyli polisacharydowe nie są w stanie wywołać odpowiedzi odpornościowej. Taki połączony kompleks – polischaryd plus białko pobudza właściwie układ odpornościowy dziecka, wytwarzając przeciwciała oraz komórki pamięci, dzięki temu przy kolejnym kontakcie z tym drobnoustrojem, organizm dziecka jest gotowy sprawnie zareagować.

Składniki dodatkowe:

  1. Substancje pomocnicze, tj.:
    – cukry (sacharoza, które jest również w matczynym mleku, bądź laktoza, która znajduje się w sztucznym pokarmie)
    – aminokwasy – glicyna, glutaminan sodu (substancja produkowana przez organizm człowieka – to neuroprzekaźnik niezbędny do przepływu informacji między komórkami nerwowymi) czy kwas glutaminowy
    – białka – żelatyna, albumina ludzka (najpowszechniejsze białko w krwi człowieka)
    Czemu służą? Zapewniają stabilność preparatu, dzięki nim mamy pewność, że szczepionka pod upływem czasu czy temperatury, nie zmieni swojego składu, a także że fragmenty drobnoustrojów nie przykleją się do ścian fiolki.
  2. Adjuwanty, np. związki glinu (wodorotlenek glinu, siarczan glinu, fosforan glinu), fosforan wapnia, emulsje olejowo-wodne (MF59, AS03, system ASO4 z lipidem A) – są to sole naturalnie występujące w środowisku.
    Czemu służą? Mają za zadanie wzmocnienie i przyspieszenie reakcji układu odpornościowego. Stosuje się je w szczepionkach, które mają małe fragmenty drobnoustrojów, które z natury słabiej mobilizują organizm do produkcji przeciw ciał i powstania komórek pamięci.
  3. Środki konserwujące, np. tiomersal (etylortęć – która nie jest toksyczna dla człowieka, naturalnie usuwa się z organizmu.
    Czemu służą? Chronią szczepionkę przed zanieczyszczeniem drobnoustrojami, zwłaszcza bakteriami i grzybami.
  4. Składniki dodatkowe, które mogą występować w śladowych ilościach jako pozostałość po procesie produkcji szczepionki, np. formaldehyd (jest używany do osłabiania drobnoustrojów – związek ten jest również wytwarzany i wykorzystywany przez organizm ludzki w procesie metabolizmu), ß- propiolakton, aldehyd glutarowy, antybiotyki, białko jaja kurzego, białka drożdży.

Warto pogłębić swoją wiedzę na temat szczepień sięgając do wiarygodnych źródeł informacji tj. www.zaszczepsiewiedza.pl, www.szczepienia.pzh.gov.pl, czy www.szczepienia.gis.gov.pl.

Źródła:

1. Offit P.A., Jew R.K.: Addressing parents’ concerns: Do vaccines contain harmful preservatives, adjuvants, additives, or residuals? Pediatrics, 2003; 112: 1394–1401
2. Eldred B.E., Dean A.J., McGuire T., Nash A.L.: Vaccine components and constituents: responding to consumer concerns. MJA, 2006; 184: 170–175
3. Jefferson T., Rudin M., Di Pietrantonj C.: Adverse events after immunization with aluminium-containing DTP vaccines: systematic review of the evidence. Lancet Infect. Dis., 2004; 4: 84–90
4. Izabela Filc – Redlińska, Szczepionki. Nie daj się zwariować. Wyd. Otwarte. Kraków 2016, s. 18-19, 49-56.
5. www.mp.pl/szczepienia/praktyka/ekspert/zagadnienia_rozne_ekspert/109630,czy-szczepionki-zawieraja-toksyczne-skladniki
6. http://www.mp.pl/szczepienia/specjalne/98391,stanowisko-cdc-dotyczace-hipotetycznego-zwiazku-tiomersalu-w-szczepionkach-z-autyzmem
7. Zieliński A. Co to są odczyny poszczepienne? http://szczepienia.pzh.gov.pl

INFORMACJE DODATKOWE:

Zaszczep się wiedzą to akcja społeczna prowadzona od 2015 roku. Jest przewodnikiem po wiarygodnych i sprawdzonych informacjach dotyczących szczepień – wymagających wiedzy i odpowiedzialności decydujących o zdrowiu i życiu. Rzetelne i sprawdzone informacje na temat szczepień można znaleźć na stronie internetowej www.zaszczepsiewiedza.pl. Osoby stojące przed decyzją: „szczepić, czy nie szczepić?”, znajdą tu źródła wiedzy, sprawdzone przez autorytety wspierające akcję. Są wśród nich uznani eksperci oraz instytucje od lat zajmujące się wakcynologią, czyli nauką dotyczącą szczepień. Akcję społeczną „Zaszczep się wiedzą” wspierają: Centrum Zdrowia Dziecka, Fundacja Rozwoju Pediatrii, Krajowy konsultant w dziedzinie neonatologii, Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych, Polskie Towarzystwo Alergologiczne, Centrum Medyczne Damiana, Polskie Towarzystwo Higieniczne, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego, Polska Akademia Nauk, Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej, Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie, Krajowy konsultant w dziedzinie pediatrii, Ogólnopolski Program Zwalczania Grypy.