Natalia Skarbek
Koalicja na rzecz szczepień w aptekach
Koalicja na rzecz szczepień w aptekach powstała poprzez zrzeszenie Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Grypy, Naczelnej Izby Aptekarskiej oraz Związku Zawodowego Pracowników Farmacji.
Głównym celem Koalicji jest upowszechnianie szczepień przeciw grypie. Rozszerzenie uprawnień farmaceutów i wprowadzenie szczepień do aptek pozwoli równomierne rozłożyć kompetencje i obowiązki pomiędzy wszystkich pracowników systemu ochrony zdrowia. Wpłynie to nie tylko na większą dostępność do danego świadczenia, lecz także na możliwość lepszej komunikacji z pacjentem i zwiększenia potencjalnej szansy na jego edukację. W krajach o ułatwionej dostępności do szczepień znacznie prościej jest uzyskać zalecenie wykonania szczepienia przy okazji wizyty w aptece czy w gabinecie pielęgniarskim, co bezpośrednio wpływa na większy wzrost wyszczepalności.
Wzmocnienie roli farmaceutów w systemie ochrony zdrowia jest zdecydowaną odpowiedzią na odciążenie polskiej służby zdrowia, szczególnie w zakresie profilaktyki chorób zakaźnych. Istotne jest, aby szczepienia przeciw grypie były dostępne szczególnie dla wybranych grup ryzyka, jakim są osoby starsze, osoby chorujące przewlekle czy kobiety w ciąży. W dobie starzejącego się społeczeństwa kluczową rolę będzie odgrywała opieka farmaceutyczna, ponieważ aptek jest więcej niż placówek medycznych i są ogólnodostępne. To farmaceuta stoi na pierwszej linii kontaktu z pacjentem.
Nadrzędnym działaniem Koalicji jest przede wszystkim aktywna współpraca z parlamentarzystami w zakresie zmian legislacyjnych umożliwiających wykonywanie szczepień w aptekach. Opracowano również „Raport – Opieka Farmaceutyczna. Szczepienia przeciw grypie w aptekach”, który skupia się na roli farmaceuty w obecnych czasach i możliwych obszarach zmian, aby opiekę czynnie rozszerzać.
Szczepienia w aptekach są rzeczą powszechną zagranicą. To rozwiązanie, funkcjonujące już w trzynastu europejskich krajach, przynosi pozytywne skutki pod postacią wzrostu liczby wykonanych szczepień – zarówno w aptekach, jak i w przychodniach.
Raport - Opieka Farmaceutyczna
Szczepienia przeciwko COVID-19 i grypie w aptekach ogólnodostępnych
PobierzFAQ: Koalicja na rzecz szczepień w aptekach
Przyjęcie ustawy o zawodzie farmaceuty nie powinno być celem samym w sobie, powinien to być element szerszego planu na rzecz dyskusji o roli farmaceutów i włączenia ich do usług systemu. Poniżej przedstawiamy odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania dotyczące wprowadzenia szczepień w aptekach.
Czy farmaceuci posiadają odpowiednie kompetencje do wykonywania szczepień?
Tak jak we wszystkich krajach europejskich, prowadzenie szczepień przez farmaceutów muszą poprzedzać odpowiednie szkolenia i potwierdzenie kwalifikacji. Podobnie jak w przypadku lekarzy i pielęgniarek, niezbędne jest ustalenie przez właściwe podmioty odpowiednich kursów i szkoleń teoretycznych i praktycznych dedykowanych farmaceutom, które umożliwią uzyskać im uprawnienia do prowadzenia szczepień. Odpowiednie kompetencje farmaceuci powinni zdobywać na dedykowanych kursach podyplomowych lub jako element specjalizacji.
Kształcenie farmaceutów organizowane w krajach europejskich obejmuje szereg teoretycznych i praktycznych aspektów realizacji szczepień. Wstępem do szkolenia jest przedstawienie naukowych i technicznych podstaw szczepień, a kolejnym etapem bardziej operacyjce podejście ilustrujące wykonywanie szczepień i postępowanie w fazach przed, w trakcie i po podaniu szczepionki. W 25% szkolenie poświęcone jest zadaniom praktycznym, a jego obowiązkowym uzupełnieniem jest szkolenie z zakresu udzielania pierwszej pomocy i postępowania w przypadku wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego.
Samorządy aptekarskie aktywnie uczestniczą w rozwoju szkoleń dla farmaceutów, współpracując z uniwersytetami, firmami szkoleniowymi i dostawcami platform szkoleniowych. Ramowy program studiów na kierunku farmacja powinien być poszerzony o zajęcia pozwalające zdobyć wiedzę z zakresu przeprowadzania szczepień ochronnych.
Warto pamiętać, że lekarze i pielęgniarki szczepienia mogą wykonywać również po nabyciu odpowiednich kompetencji. Zgodnie z ustawą o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych obowiązkowe szczepienia ochronne przeprowadzają lekarze lub felczerzy, pielęgniarki, położne i higienistki szkolne, jeżeli odbyli w ramach doskonalenia zawodowego kurs lub szkolenie w zakresie szczepień ochronnych i uzyskali dokument potwierdzający ukończenie tego kursu lub szkolenia lub uzyskali specjalizację w dziedzinie, w przypadku której ramowy program kształcenia podyplomowego obejmował problematykę szczepień ochronnych na podstawie przepisów o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz przepisów o zawodach pielęgniarki i położnej.
rekomenduje szczepienie,
oferuje i sprzedaje szczepionkę,
przeprowadza badanie kwalifikacyjne,
szczepi pacjenta w czasie jednej wizyty w aptece.
Czy apteki są przygotowane do realizacji szczepień? Jak powinny być przygotowane pod kątem logistycznym?
Umożliwienie realizacji szczepień w aptekach na mocy ustawy nie spowoduje wprowadzenia szczepień fizycznie z dnia na dzień. Jest to proces i na pewno apteki muszą mieć czas, aby obwiednio się do tego przygotować. Niezwykle ważne jest jednak, aby była możliwość realizacji szczepień w aptekach. Wtedy każda z aptek, która chciałaby wprowadzić taką usługę musiałaby spełnić szereg wymagań sanitarnych, organizacyjnych, logistycznych i podsiadać odpowiednio wyszkolony personel.
Pomieszczenia, w których wykonywane są iniekcje muszą zapewniać prywatność, być bezpieczne i dobrze oświetlone. W pomieszczeniu powinno znajdować się krzesło dla pacjenta (najlepiej z funkcją ustawienia w pozycji poziomej, jako alternatywa wobec leżanki lub kanapy), lodówka ze szczepionkami, przestrzeń robocza pozwalająca na przygotowanie szczepionki, pojemniki na odpady zwykłe i medyczne, środki do dezynfekcji rąk, kompresy, rękawiczki i opatrunki. Apteka powinna być również wyposażona w tzw. pakiet anafilaktyczny.
W przypadku możliwości przeprowadzenia szczepienia w całości przez aptekę konieczna jest kompleksowa zmiana regulacyjna, ponieważ obecne przepisy nie pozwalają na przeprowadzanie szczepień przez podmiot, który nie wykonuje działalności leczniczej. Apteki musiałyby również spełnić szereg wymogów właściwych dla podmiotów leczniczych i praktyk lekarskich, przede wszystkim w zakresie katalogu czynności aptecznych oraz dotyczących prowadzenia dokumentacji.
Co z kwalifikacją pacjenta i badaniem przed szczepieniem?
Kompetencje do przeprowadzania badań kwalifikacyjnych przed szczepieniem przez farmaceutów nie jest niezbędne do realizacji szczepień w aptekach. Przeprowadzenie badania kwalifikacyjnego poprzedzającego szczepienie może przebiegać zgodnie z dotychczasowymi regulacjami ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.
Gdyby jednak po stosownych szkoleniach umożliwić realizacje badań kwalifikacyjnych farmaceutom, to proponowane jest rozwiązanie, w którym farmaceuta:
Taka sytuacja znacznie skróciłaby i ułatwiłaby ścieżkę pacjenta w procesie realizacji szczepienia, Przełoży to się na znaczący wzrost poziomu wyszczepialności przeciw grypie również dzięki dużej dostępności do aptek, brakowi kolejek i brakowi zapisów.
Co w sytuacji wystąpienia działań niepożądanych/powikłań?
Postępowanie i środki niezbędne do postępowania i raportowania działań niepożądanych, a w szczególności reakcji anafilaktycznej są standardowym elementem szkoleń i wymogiem uzyskania zezwolenia na realizację szczepień w aptekach. Apteki zaopatrzone będą w materiały niezbędne do realizacji szczepień oraz pomocy w przypadku powikłań (m.in. zestawy antywstrząsowe).
Korzyści ze szczepień, związane z eliminacją i ograniczeniem obciążenia chorobą oraz zmniejszeniem kosztów zdrowotnych choroby, przewyższają ryzyko związane z działaniami niepożądanymi związanymi ze szczepieniem. Oczywiście nie oznacza to, że podczas szczepień w aptekach nie dochodzi do działań niepożądanych. Nie odnaleziono jednak dowodów wskazujących, że ich charakter jest różny od profilu bezpieczeństwa produktów leczniczych i szczepień wykonywanych przez inne zawody medyczne.
Czy wprowadzenie szczepień w większych aptekach nie zagrozi małym, lokalnym aptekom?
Bariera związana z wprowadzeniem szczepień w aptece związana z jej dostosowaniem do realizacji szczepień jest związana przede wszystkim z możliwościami lokalowymi, co nie jest związane z tym, czy apteka jest sieciowa czy niezależna. Jak pokazało doświadczenie w wielu krajach Europy zależne jest to głownie od poziomu motywacji, determinacji i zaangażowania zarówno właścicieli, jak i pracujących w aptece farmaceutów. Dodatkowo mniejsze apteki mają zdecydowanie większą szansę na zachęcenie pacjentów do szczepień ze względu na bliskie kontakty z otoczeniem.
Odrębnym zagadnieniem jest kwestia reklamy. Aby uniknąć dyskusji na temat informowania o możliwości wykonywania szczepień, jako formy reklamy aptek (która jest prawnie zakazana) potrzebna byłaby modyfikacja istniejącego prawa lub przygotowanie odpowiednich oznaczeń dla placówek przez instytucje państwowe, np. tak jak było to w przypadku kampanii promującej e- receptę.
Co z raportowaniem i rejestrowaniem faktu wykonania szczepienia, czy apteki dysponują odpowiednią dokumentacją?
Farmaceuci muszą posiadać dostęp do elektronicznej dokumentacji medycznej, aby móc raportować i rejestrować szczepienia. Dzięki postępowi informatyzacji (e-recepta, IKP) jest to możliwe. Apteki już teraz są w pełni zinformatyzowane, więc raportowanie i rejestrowanie szczepień byłoby dodatkową funkcjonalnością.
Równocześnie, według Ministerstwa Zdrowia szczegółowa dokumentacja szczepień w aptece powinna korelować́ z dokumentacją poprowadzoną w podmiotach wykonujących działalność́ leczniczą. Obecnie nie ma elektronicznego systemu raportowania szczepień nawet na poziomie placówek medycznych, co wydaje się również priorytetem w zakresie digitalizacji ochrony zdrowia i o co od dawna postuluje Komisja Europejska. Warto przy tej okazji wypracować taki system, do którego dostęp mieliby zarówno lekarze, jak i pielęgniarki i farmaceuci, po to by monitorować poziom zaszczepienia populacji, współpracując i wspierając się w tym zakresie.
Szczepienia przeciwko COVID-19 i grypie w aptekach ogólnodostępnych
Szczepienia przeciwko COVID-19 i grypie w aptekach ogólnodostępnych_A4_FINAL
Kwestionariusz przed szczepieniem
PobierzProgram wspierany jest przez instytucje oraz towarzystwa medyczne
Organizator
