Tegoroczny sezon szczepień przeciw grypie wystartuje później niż zwykle

10 września, 2019

10 września podczas Dorocznej Debaty Ekspertów Flu Forum, z powodu późniejszych dostaw szczepionek przeciw grypie, Eksperci OPZG wezwali do szczególnej mobilizacji. Podkreślali, że warto maksymalnie wykorzystać czas do końca grudnia, aby zarekomendować i zaszczepić jak najwięcej pacjentów z grup ryzyka powikłań pogrypowych. Ze względu na rosnącą śmiertelność wywołaną wirusem grypy podczas Debaty zwrócono uwagę na konieczność zwiększenia dostępności do szczepień m.in. poprzez umożliwienie szczepień w aptekach. Spotkanie było także okazją do podpisania Manifestu Ekspertów Unii Europejskiej na rzecz upowszechnienia szczepień przeciw grypie.

Opóźniony sezon szczepień

Opóźnienia w dostawach szczepionek przeciw grypie nie dotyczą jedynie naszego kraju. Co roku pod koniec lutego Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wydaje zalecenia dotyczące składu antygenowego szczepionek przeciw grypie na nadchodzący sezon epidemiczny. W tym roku, proces ten, ze względu na potrzebę dokładniejszej analizy szczepów wirusa A/H3N2, wydłużył się o miesiąc, powodując opóźnienia w procesach produkcyjnych. Z tego powodu szczepienia najprawdopodobniej rozpoczną się w II połowie września, co może wpłynąć na zmniejszoną wyszczepialność lub doprowadzić do niedoborów szczepionek ze względu na skumulowanie pacjentów chcących się zaszczepić. Eksperci zebrani na Flu Forum zgodnie przyznali, że na szczepienie nigdy nie jest za późno i zalecili wykonywanie szczepień w dowolnym momencie sezonu szczepień (wrzesień-grudzień). Wskazali na wysoką skuteczność szczepień przeciw grypie także w trakcie trwania sezonu grypowego. Najistotniejszy jest nie miesiąc zaszczepienia, ale czas potrzebny na wykształcenie odporności, czyli ok. 2-3 tygodnie.

Grupy ryzyka pod szczególną ochroną

Grypa najczęściej atakuje zimą – szczyt zachorowalności przypada w pierwszych trzech miesiącach roku. W przypadku seniorów, dzieci, kobiet w ciąży czy przewlekle chorych szczepionka przeciw grypie zapobiega nie tylko zachorowaniu, ale przede wszystkim wystąpieniu groźnych dla zdrowia i życia powikłań pogrypowych. Prawdopodobieństwo ich wystąpienia wśród osób po 65 roku życia wzrasta niemal trzykrotnie. W tej populacji wiekowej odnotowano aż 90% zgonów wywołanych grypą i jej powikłaniami. Wyszczepialność seniorów powoli wzrasta, głównie za sprawą 50% refundacji szczepionek przeciw grypie wprowadzonej rok temu. By zwiększyć ochronę osób starszych uczestnicy Debaty wskazali na potrzebę umieszczenia szczepionek przeciw grypie na liście bezpłatnych leków dla seniorów 75+, kat. „S”. Zaapelowali także o wprowadzenie szczepionki przeciw grypie do postulowanego przez rząd projektu ustawy i spisu leków bezpłatnych dla kobiet w ciąży, leki w kat. ”C”.

U kobiet w ciąży zachorowanie na grypę może wiązać się ze skutkami wykraczającymi daleko poza skutki infekcji wirusowej, powodując także ryzyko dla nienarodzonego dziecka. 55% powikłań grypy występuje u kobiet w drugim lub trzecim trymestrze ciąży i są to najczęściej zapalenie płuc, ostra niewydolność oddechowa u matki, zwiększone ryzyko poronienia, porodu przedwczesnego, obumarcia wewnątrzmacicznego płodu, zaburzenia rytmu serca u płodu, zwiększone ryzyko rozwiązania ciąży cięciem cesarskim. Dodatkowo szczepienie przeciw grypie kobiety w ciąży chroni również jej nienarodzone dziecko, nawet do 6 miesiąca już po jego urodzeniu – tłumaczy dr hab. n. med. Aneta Nitsch-Osuch, ekspert Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Grypy.

Tegoroczny sezon grypowy będzie wyjątkowy również za sprawą wprowadzenia nowej szczepionki przeciw grypie dla dzieci, podawanej donosowo, wskazanej dla dzieci od 2 do 18 roku życia. Goście Flu Forum wyrazili nadzieję, że nowa nieinwazyjna forma szczepień zwiększy bardzo niski, jednoprocentowy poziom zaszczepienia dzieci przeciw grypie.

Zwiększenie dostępności szczepień

Jedną z przyczyn niskiej wyszczepialności jest ograniczona wydolność systemu, w którym realizowane są szczepienia. Uczestnicy Debaty poruszyli kwestię możliwości usprawnień dotyczących realizacji szczepień przeciw grypie w zakładach opieki zdrowotnej. Postulują rozszerzenie kompetencji pielęgniarek, które po odpowiednim przeszkoleniu będą mogły wykonać badanie kwalifikujące przed szczepieniem oraz przepisywać szczepionki. Istotną kwestią, na którą zwrócili uwagę, jest także potrzeba wyeliminowana kilku barier prawnych. Jednym z rozwiązań, które może znacząco usprawnić wykonywanie szczepień i w konsekwencji wpłynąć na zwiększoną wyszczepialność jest umożliwienie zakupu szczepionek przez prywatne gabinety.

Kolejnym pomysłem w zakresie zwiększenia dostępności szczepień jest umożliwienie realizacji szczepień w aptekach, zarówno przez pielęgniarki, jak i farmaceutów. Dowodem na skuteczność tej inicjatywy są doświadczenia 12 państw europejskich, w których takie rozwiązanie już funkcjonuje.

Szczepienia w aptekach pozwalają odciążyć system opieki zdrowotnej, ułatwiają dostęp do szczepień i przyczyniają się do podniesienia poziomu wyszczepialności przeciw grypie, który w naszym kraju jest zastraszająco niski. Zdecydowanie więc powinniśmy korzystać ze standardów europejskich w tym zakresie, tym bardziej, że ten trend został już potwierdzony w Dokumencie Polityki Lekowej na lata 2018-2022, zapowiadając wprowadzenie tego rozwiązania w Polsce – podkreśla prof. dr hab. med. Adam Antczak, przewodniczący Rady Naukowej Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Grypy.

Poprawa dostępu do szczepień ochronnych przyświeca nie tylko twórcom i partnerom Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Grypy, ale stanowi także jeden z dziesięciu priorytetów polityki lekowej naszego państwa na lata 2018-2022.

Manifest Ekspertów Unii

Tegoroczne Flu Forum było także okazją do podpisania Manifestu Ekspertów Unii Europejskiej na rzecz upowszechniania szczepień przeciw grypie. Głównym celem deklaracji są wzmożone działania na rzecz zwiększenia poziomu wyszczepialności przeciw grypie w Europie, prowadzące do zmniejszenia obciążenia związanego z chorobą, a tym samym do poprawy stanu zdrowia i jakości życia obywateli. OPZG dołączyło się do tej ważnej i słusznej inicjatywy europejskiej wspieranej przez najważniejsze organizacje zdrowia publicznego w Europie. Manifest może podpisać każdy z nas na stronie: www.opzg.pl.